حكيم تبريزي
نويسنده: هوشنگ شكري
در آسمان فكري ايران زمين و از خطه آذربايجان دو يگانه درخشيدن گرفته اند كه با وجود پرفروغي و عظمت علمي و روحي كمتر مورد توجه اذهان بوده اند. يكي از اين بزرگان حكيم اشراقي ودود بن محمد تبريزي است (متعلق به بعد از 930 هـ . ق)، وجود اين نادره دوران بر بسياري از عرفا و دانشمندان پوشيده مانده و عده كمي با اين فرزانه آذربايجاني آشنايي دارند.
    در مورد اين حكيم اشراقي آثار و اثرات چنداني در دست نيست، اما بنا بر شواهدي كه وجود دارد اين فيلسوف و عارف پاك نهاد عالم اسلام در قرن نهم هجري تفسير بلند بالاو عميقي بر الواح عماديه شيخ شهيد (شيخ شهاب الدين سهروردي صاحب كتب و رسالات گوناگون از جمله حكمه الاشراق، تلويحات، لغت موران، عقل سرخ، در كوي صوفيان و... و احياگر فلسفه و حكمت اشراقي اسلامي در خاك پاك ايران ) نگاشته و به واسطه اين تفسير بوده كه ما با نام ودود تبريزي برخورد مي كنيم و به ميزان معرفت و عمق وجودي علمي و عملي وي آگاهي مي يابيم. بعد از ورود اسلام، نحله هاي فكري اي در ايران به وجود آمد تا مباني معرفتي و معنوي الهي گونه اسلامي و قرآني را تطبيق كرده و ماحصل اين تلاش ها تا به امروز نيز پيدا و پنهان به روند خويش ادامه داده است. ودود تبريزي نيز از تربيت يافتگان چنين انديشه اي است و نمونه هاي بي شماري از اين نوع تعليم و تربيت از قرون و اعصار گذشته مي توان بر شمرد چنانچه بوعلي و ميرداماد و ميرفندرسكي، ملاصدرا و رجبعلي تبريزي و ملاعلي نوري و حكيم سبزواري نمونه هاي روشن از نتيجه چنين تلاشي هستند. از فحواي همين اثر يعني تفسير الواح عماديه، عمق و ژرفاي علمي و حكمي و تبحر وي در علوم عقلي آشكار مي شود و همچنين احاطه وي بر غوامض مذاهب ديگر از جمله عرفان مسيحيت و انجيل مكاشفات يوحنا معلوم و مشهود مي گردد.
    فيلسوف شهير هانري كربن درباره وي مي نويسد: ودود تبريزي [در اثر خويش] خود را يك اشراقي كامل مي نماياند و با روشي كاملاويژه به توجيه اين مباحث [موضوعات مطرح در الواح عماديه سهروردي و توضيح ارتباط حكمت باستان ايران و اسلام مد نظر است] مي پردازد و ربط و تناسب آنها را به اثبات مي رساند.1
    شخص ديگر كه از مدرسان پرآوازه مكتب اصفهان بوده، حكيم متاله رجبعلي تبريزي است كه از اعاظم فلاسفه و حكماي عهد صفوي و معاصر ملاصدراي شيرازي بوده است.وي از شاگردان برجسته عارف سترگ ميرفندرسكي بوده و تحت تاثير تفكرات عميق جناب مير قرار گرفته است.
    رجبعلي تبريزي در عهد خويش بسيار مورد توجه و اقبال عام و خاص بوده چنان كه شاه عباس ثاني خود به ديدار وي مي شتافت؛ نكته قابل توجه نظريات اين حكيم و عارف عاليقدر در حوزه فلسفه است؛ وي با توجه به آموزه هاي استاد خويش و همچنين بهره گيري از باطن آيات و روايات اسلامي موضوع صفات حق تعالي را مطرح و آن را نه عين ذات، بلكه زائد بر آن قلمداد مي كند كه اين نوع نگرش به اسما و صفات حق تعالي نوعي تعارض و تقابل از لحاظ فكر فلسفي با مكتب صدراي شيرازي ايجاد كرده و بعضا نيز اين حكيم متاله نظريات ملاصدرا را رد مي كند، چه صدراي شيرازي صفات را عين ذات خداوند و نه زايد بر آن مي شمارد و نيز به اصالت وجود مي پردازد كه حكيم تبريزي بر خلاف وي به اصالت ماهيت تاكيد مي كند.
    رجبعلي تبريزي در آراي خويش به انديشه هاي عرفاني و اشراقي نيز بذل توجه كرده و از آراي نوافلاطونيان و محي الدين عربي و انديشه هاي عرفاني استاد خويش كه داراي سلوك روحي ژرفي بوده بهره جسته و خود نيز در اين راه گام برداشته است.
    در مقدمه كتاب الاصل الاصيل درباره آراي وي آمده:
ملارجبعلي خدا را مافوق هستي مي داند و اين تفكر برگرفته از افكار افلوطين درخصوص «واحد» است كه با بيان روايات كاملامطابقت دارد.

 تعليمات و انديشه هاي ژرف اين حكيم الهي باعث جذب شاگردان بسياري در حوزه درسي وي شده كه بعد از استاد آثار و انديشه هاي وي را بسط و گسترش داده اند و از آن جمله مي توان به قاضي سعيد قمي (صاحب شرح بر توحيد صدوق) و... اشاره كرد كه هر يك از اين شاگردان در دوره هاي بعد از استادان بنام در حوزه فلسفه و الهيات به شمار مي روند.
    اما از آثار وي كه حاصل سال ها رياضت و تفكر عميق در مباحث معرفت شناختي و مباني توحيدي و بواطن آيات و روايات اسلامي است مي توان از كتاب اثبات واجب، الاصل الاصيل يا اصول آصفيه نام برد كه در آنها سعي در به اثبات رسانيدن آراي خويش كرده است. همچنين حكيم داراي طبعي لطيف و ذوقي سرشار بوده و شعر نيز مي سروده و در اشعار خويش واحد تخلص مي كرده است. اشعار زير از اوست:
      اي آن كه به راي توست راي همه كس / اي آن كه تويي مرا به جاي همه كس
         در پاي تو افتاده ام دستم گير / كوتاه كن از ميانه پاي همه كس

نظرات شما عزیزان:

مهران

ساعت22:18---30 مهر 1392

- [ایمیل]

سلام چوخ گوزلمیش سنی یارادان
من سنی تحسین ایله ییرم بو متن و
عکسلریوه گوره
افتخار ادیرم سنه

نام :

آدرس ایمیل:

وب سایت/بلاگ :

متن پیام:

نظر خصوصی

 کد را وارد نمایید:

 

 

 

عکس شما

آپلود عکس دلخواه: